Chuyện viết tiếng Việt

Tác-giả: Hoàng Hồng-Minh

Một câu hỏi đang được đặt ra là "có cần thêm một số chữ cái latinh vào bộ chữ tiếng Việt, ví dụ như F, J, W, Z? ". Nguyên tắc chung, nếu nhu cầu là rõ ràng, thì sự đáp ứng là cần thiết. Còn sử dụng cụ thể như thế nào những chữ cái thêm vào này là công việc tiếp theo.

Tóm-tắt một dự-thảo phương-án cải-tiến chữ quốc-ngữ bước-đầu

Tác-giả: Tiểu-ban Ngôn-ngữ - Viện Văn-học

Trình bày trong Hội nghị Cải tiến chữ Quốc Ngữ, được tổ chức tại Hà Nội, năm 1960.

(Trích sách "Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ", Nxb. Văn Hóa, Hà Nội, 1961, trang 176, 177, 178, 184, 185, 189, 190, 191, 192)

"(…) Tóm lại tất cả những phần trên, trong bước đầu hiện nay hiện nay, chúng tôi đề nghị những cải tiến cụ thể sau đây:

1) Dùng d viết phụ âm [d], thay cho đ ; z viết phụ âm [z] thay cho d và gi ; f viết phụ âm [f] thay cho ph.

2) Thống nhất chỉ dùng g để viết phụ âm [g], bỏ gh ; chỉ dùng ng để viết phụ âm [ŋ], bỏ ngh ; chỉ dùng c để viết phụ âm [k], bỏ k và q.

3) Nhất luật viết nguyên âm [i] và bán nguyên âm [-y] bằng i trong mọi trường hợp, bỏ y: viết i học, iêu thương, iết kiến, kì lạ, mĩ thuật ; ay sẽ viết là ăi, ây sẽ viết âi.

4) Thêm w để viết bán nguyên âm [w-] khi là tiền âm trước [i]: uy, uya, uynh, uyên … sẽ viết wi, wia, winh, wiên. Cải tiến này chuẩn bị để bước sau sẽ thông nhất viết tiền âm [w-] bằng w trong mọi trường hợp. (Trong khi chưa cải tiến được triệt để cách viết tiền âm [w-], thì tạm thời viết [we], [wa] bằng oe, oa: [kwe], [kwa] viết coe, coa ; và viết [wê], [wơ], [wâ] bằng uê, uơ, uâ).

5) Ngoài ra, còn một cải tiến nhỏ: au viết ău (cải tiến này cần thiết để chuẩn bị trong bước sau sẽ viết ao, eo bằng au, eu).

Như vậy, trọng tâm cải tiến của bước đầu là cải tiến cách viết các phụ âm đầu (hay nói cách khác, sửa đổi các vần xuôi), cách viết nguyên âm [i] và bán nguyên âm [-y]; đồng thời cũng bước đầu cải tiến cách viết tiền âm [w-]. Trong tổng số 22 phụ âm đầu, chỉ sửa đổi cách viết 3 phụ âm [d], [z], [f], và viết thống nhất 3 phụ âm khác [g], [ŋ], [k]. Trong tổng số 113 khuôn, chỉ sửa đổi cách viết của 8 khuôn: y (viết i), ay (ăi), ây (âi), yêm (iêm), yên (iên), yêt (iêt), yêu (iêu), au (ău). Trong tổng số 42 khuôn có tiền âm [w-] , chỉ mới sửa đổi cách viết tiền âm [w-] trong 10 khuôn: uy (viết wi), uyn (win), uynh (winh), uyp (wip), uyt (wit), uych (wich), uyu (wiu), uya (wia), uyên (wiên), uyêt (wiêt), đồng thời do cải tiến cách viết bán nguyên âm cuối ở trên nên sửa đổi cách viết của 2 khuôn: uây (viết uâi), oay (oăi).

… … …

6) Viết liền.

… Vấn đề này phức tạp, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu công phu về mặt từ vựng và ngữ pháp. Chúng tôi chỉ nêu sau đây làm thí dụ một số trường hợp mà chúng tôi nghĩ rằng rõ ràng nên viết liền:

Tản·mạn về đề·án chữ Việt không dấu

Tác·giả: Nguyễn·Ninh

(Bài viết trên Diễn đàn Hội Tin học Việt Nam - Hà Nội, ngày 28 tháng 1 năm 2007)

Trước đây một năm, cũng vào một ngày đầu Xuân (17/02/2006), đề án "Chữ Việt mới" đã được Cục Bản Quyền tác giả cấp giấy chứng nhận bản quyền, đánh dấu 10 năm nghiên cứu về đề tài này.
Từ ngày ấy đến nay, tôi đã gửi đề án này dến hơn 200 cơ quan thông tấn, báo chí, điện toán (tin học), các trường đại học . . . đồng thời đăng tải trên mạng Diễn đàn Tin học và Đời sống của Hội Tin Học Việt Nam, và đã nhận được nhiều ý kiến khen, chê, thắc mắc.
Tôi thấy đã đến lúc nên tổng kết và trả lời những câu hỏi của quý độc giả trong và ngoài nước.

Tiếng Việt - Vài vấn·đề chữ·viết

Tác·giả: Dũng Vũ

(Trích từ Thử bàn về tiếng Việt, Dung Vu, 1999, Stuttgart (bổ sung và hiệu đính))

Trong mấy thập niên qua, nhiều người Việt sống ở miền Nam hoặc ở hải ngoại đã lấy làm lạ về cách dùng chữ cái “i” thay cho “y” trong chữ Việt. Hiện tượng này khá phổ biến, nhất là ở miền Bắc. Ví dụ, “kỳ” được viết thành “kì”, “quốc kỳ” thành “quốc kì”.

Sự thay đổi “y” thành “i” đã gây nhiều tranh cãi. Người thì bảo: “Thúy” không thể thay thế bằng “thúi” được. Người khác bèn biện luận: Ðó là trường hợp ngoại lệ. Thử tưởng tượng, thay vì viết “kỹ sư”, ta có thể viết thành “kĩ sư”, bởi tại sao xưa nay người ta không viết “bác sỹ” mà là “bác sĩ”. “y” và “i” giống nhau, chỉ khác “i” ngắn, “i” dài. Bên kia liền chống lại: Thế thì “kỳ” có nghĩa như “cờ” sẽ bị lẫn lộn với “kì” như “kì cục”. Nghe hai bên tranh cãi, người đứng nghe phát bực: Thôi! Lôi thôi quá, “i ngắn” với “i dài”. Sao không đổi luôn “q” thành “c”, viết “quốc” thành “cuốc” cho tiện. “k” phát âm cũng như “c”, bỏ “k” luôn, viết “quốc kỳ” thành “cuốc cì”.

Vậy là “quốc” (nước) hóa thành cái cuốc. “Kỳ” (cờ) nghe như “kì cọ”, “kì cục”.

Chưa hết. Nhiều người còn muốn thế “gi” bằng “d”. Ðiều này có lẽ không dễ dàng như thay thế “y” bằng “i”. “Gia” đâu thể thế bằng “da” được. “Gia thuộc” khác “da thuộc” chứ. Lời phàn nàn có lý. Người phàn nàn nếu bảo thủ, không nói làm gì, nhưng nếu cấp tiến và sẵn sàng chấp nhận sự cải tiến cách viết, thì cũng chẳng biết phải theo quy tắc nào.

Cực đoan hoặc mỉa mai hơn nữa là những ý kiến cho rằng, thay thế vậy vẫn chưa có “zì” triệt để. Bỏ “gi”, “d” đi, xài “z” thôi cho “zễ zùng”. Ý nghĩ này xem ra càng khó được xã hội chấp nhận rồi cũng đi vào quên lãng. Cuối cùng chỉ còn thấy vài ba trường hợp, như chêm “z” vào một cái tên cho có vẻ Tây phương, “Dzũng Ðakao”, hoặc viết theo cách giả giọng người Nam “dzô”, “dzui”, “dzìa”, ...

Cùng một hiện tượng tương tự là đổi “ph” bằng “f”. “Em tên Fượng, không phải Phượng”. “Fương fáp” thay vì “phương pháp”, “fạm fòng” thay vì “phạm phòng”, “fung fí” thay vì “phung phí”, ...“fởn fơ”, “fì fò”, “fì fèo”. Kiểu thế này hẳn phải làm dân Âu châu phục dân Việt sát đất. Dân Việt nhập chữ cái La tinh của Âu châu vào mà dám cải tiến táo bạo vậy, còn chúng ta, dân Âu châu, thực là chậm chạp; sao không bắt chước dân Việt, thay thế hết “ph” bằng “f”, biến “philosophy” thành “filosofy”, “physic” thành “fisic”, “PhD” thành “FD” ...?

Vậy mà chẳng ai làm. Và người Việt cũng không hiểu tại sao người ta không chịu làm.

Không ai dám phủ nhận bất cứ cố gắng nào làm cho tiếng Việt ngày càng tốt đẹp. Nhưng làm sao cho có bài bản và hiệu quả? Thử nhìn vào một kinh nghiệm: ví dụ tiếng Ðức.

Sửa đổi cách viết chữ Việt hay là chữ Việt năm 2020

Tác-giả: dchph

Ngônngữ là một thuộctính bềnvững và biếnđổi chậmnhất của một dântộc. Trong quátrình pháttriển lịchsử, tínhcách của ngônngữ có thayđổi với một mứcđộ ítnhiều khácnhau, nhấtlà về hìnhthức, ở cái vỏ biểuhiện bềngoài của tiếngnói, đólà chữviết của một ngônngữ. Tuỳtheo nhucầu lịchsử, một dântộc cóthể có nhucầu thayđổi cách thểhiện tiếngnói của mình qua chữviết để thíchhợp với nhucầu của thờiđại. Nhiều nước tiếnbộ trên thếgiới ngàynay trong quátrình pháttriển đã phải thôngqua giaiđoạn cảicách chữviết vì đólà một quátrình tấtyếu.

ChữViệt chúngta đang sửdụng không phảnảnh đúng mộtcách khoahọc của thựctrạng tiếngViệt ngàynay. Cáchviết chữViệt hiệnđại cầnphải được cảitổ hay sửađổi lại không chỉ để phùhợp tiếngnói màcòn tạo điềukiện trựctiếp hoặc giántiếp gópphần pháttriển Việtnam trong lãnhvực kỹthuật của thờiđại hômnay vì kếtquả thựctiển là nó sẽ manglại những lợiích kinhtế thiếtthực.

Thayđổi một thóiquen, nhấtlà thuộc lãnhvực ngônngữ, rất khó nhưng nếu cầnphải cảicách, khôngphải là khôngthể thựchiện được. Ðứng trên một quanđiểm nàođó, cảitổ cáchviết tiếngViệt khôngđược xem nhưlà một yêucầu cấpbách, nhưng nếu quảthực sự cảitổ manglại lợiích cho nướcnhà, chúngta phải hànhđộng.

Một·số vấn·đề của chữ·viết tiếng Việt dính liền

Tác·giả: Nguyễn·Tiến·Hải

Cập·nhật: 2013-12-26 2:50AM (GMT+9)

Cuộc vận động cải cách chữ viết tiếng Việt VNY2K (tiếng Việt mới cho năm 2020) [1] có mục đích tốt đẹp là làm chữ viết tiếng Việt hợp lí hơn. Các tác giả cuộc vận động này cho rằng tiếng Việt hiện đại là ngôn ngữ đa âm tiết [1][2], và các đơn vị từ thống nhất (các ngữ định danh) nên được viết dính liền lại với nhau. Ví dụ các từ "quấn quýt", "rời rạc", "bâng khuâng", "lạnh lẽo", "sạch sành sanh", ...nên được viết dính liền lại với nhau. Tuy nhiên, tồn tại một số khó khăn cản trở cuộc vận động này.