Về vấn·đề phân·định từ·loại trong tiếng Việt

Tác·giả: Nguyễn·Hồng·Cổn
(Bài đã in trong Tạp-chí Ngôn-ngữ, số 2, năm 2003)

1. Vấn đề phân định từ loại tiếng Việt đã được đề cập trong nhiều công trình nghiên cứu về Việt ngữ học. Một số học giả xuất phát từ quan điểm hình thái học phủ nhận sự có mặt của phạm trù từ loại trong tiếng Việt (Grammont & Lê Quang Trinh, Hồ Hữu Tường, Nguyễn Hiến Lê), bởi theo họ tiếng Việt cơ cấu theo một lối khác hẳn với các ngôn ngữ phuơng Tây - từ không biến đổi hình thái, nên không có "từ loại". Tuy nhiên, hầu hết các nhà nghiên cứu đều thừa nhận rằng trong tiếng Việt có  phạm trù từ loại, mặc dù tiêu chí và kết quả phân định từ loại của họ không hoàn toàn giống nhau.

Vietnamese Passive Sentences from a Typological Perspective

Author: Assoc. Prof, Dr. Nguyen Hong Con (PGS. TS. Nguyễn-Hồng-Cổn)

SEALS XVIII
The 18th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society

21-22 May 2008
Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi

ABSTRACT

There exist different views on passive sentences in Vietnamese.  Some researchers claim that the Vietnamese language does not have passive voice, so does not have passive sentences.  Other researchers argue that Vietnamese may not have passive voice as a morphological category, it still have passive sentences as syntactic constructions. Yet, there is no consensus among these researchers as far as identification criteria for this kind of constructions is concerned.

Aiming at a more relevant solution to the above-mentioned issue, the present paper will critically review the different approaches to Vietnamese passive sentences and discuss about their syntactic structure from a typological perspective. The paper will have three parts: The first one presents a review of two different approaches to passive sentences in Vietnamese; The second one discusses about Vietnamese passive sentences from a typological perspective; The third one differentiate  passive sentences from other types of sentences in Vietnamese. 

Các kiểu cấu·trúc thông·tin của câu đơn tiếng Việt

Tác·giả: Nguyễn·Hồng·Cổn

Khoa Ngôn·ngữ·học, Trường Đại·học Khoa·học Xã·hội và Nhân·văn, Đại·học Quốc·gia Hà·Nội.

Bài·viết xuất·bản vào năm 2010.

Tệp gốc định·dạng PDF bạn có·thể tải về từ URL sau: http://tainguyenso.vnu.edu.vn/jspui/bitstream/123456789/7537/1/bancuoi-06.pdf 

Cấu trúc thông tin (CTTT), còn được gọi là cấu trúc thông báo hay phân đoạn thực tại) của câu tiếng Việt đã được đề cập trong sự phân biệt với cấu trúc cú pháp (CTCP) ở nhiều công trình nghiên cứu với những kiến giải khác nhau về mặt lý thuyết. Chịu ảnh hưởng của lý thuyết phân đoạn thực tại câu, trong những năm 80 của thế kỷ trước, trong Việt ngữ học phổ biến quan niệm coi cấu trúc đề - thuyết của câu là CTTT, phân biệt với cấu trúc chủ - vị là CTCP (Panfilov F.R 1980, Lý Toàn Thắng 1981, Diệp Quang Ban 1989). Tuy nhiên, dưới góc độ Loại hình học ngôn ngữ và Ngữ pháp chức năng, Cao Xuân Hạo (1991) cho rằng cần phân biệt cấu trúc đề - thuyết ở bình diện cú pháp của câu với CTTT ở bình diện dụng pháp – “bình diện của cách sử dụng câu (tức sử dụng những cấu  trúc  đề  -  thuyết)  vào  những  mục  đích  thông  báo  khác  nhau”  (Cao  Xuân  Hạo 1991/2004: 77). Mặc dù quan niệm này đã được một số nhà Việt ngữ học ủng hộ và phát triển thêm về mặt lý thuyết (Lưu Vân Lăng 1994, Nguyễn Hồng Cổn 2001, 2010), nhưng mối quan hệ giữa CTCP (đề - thuyết) và CTTT vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng, ngay cả ở câu đơn. Để góp phần làm sáng tỏ thêm mối quan hệ giữa CTCP và CTTT trong câu tiếng Việt, bài viết này tập trung khảo sát các biểu hiện của CTTT qua CTCP của câu đơn tiếng Việt.

Cấu·trúc cú·pháp của câu tiếng Việt: Chủ - Vị hay Đề - Thuyết?

Tác·giả: PGS.TS Nguyễn·Hồng·Cổn

(Bài viết cho Hội·nghị khoa·học về Việt·Nam·học tổ·chức tại  Hà·Nội vào tháng 12 năm 2008, đã được in trong tạp·chí Ngôn ngữ, 2009, số 2, từ trang 1 đến trang 12)

Trong Việt·ngữ·học hiện đang tồn·tại hai quan·niệm bất·đồng về việc·phân·tích cấu·trúc cú·pháp của cú và câu tiếng Việt:  phân·tích theo quan·hệ chủ - vị hay phân·tích theo quan·hệ đề - thuyết.  Sự·bất·đồng này kéo·theo những hệ·lụy nhất·định, gây khó·khăn cho việc·dạy và học tiếng Việt như một bản·ngữ và như một ngoại·ngữ. Vì·vậy, dù muốn hay không, giới Việt·ngữ·học cũng phải tiếp·tục tìm cách giải·quyết bất·đồng này nhằm tìm·ra được một cách tiếp·cận thỏa·đáng đối·với việc·phân·tích cấu·trúc cú·pháp tiếng Việt để ứng·dụng vào thực·tiễn dạy và học tiếng Việt. Bài·viết này là một cố·gắng đi theo hướng đó. Nội·dung của bài·viết gồm 2 phần: Phần một trình·bày tổng·quan các quan·niệm khác nhau về phân·tích cấu·trúc cú·pháp của cú và câu tiếng Việt và những bất·cập của các quan·niệm này đối với việc·phân·tích cú·pháp tiếng Việt.  Phần hai đề·xuất một cách tiếp·cận mới về vấn·đề hữu·quan, trong đó xác·nhận vai·trò của cấu·trúc chủ - vị với tư·cách là cấu·trúc cú·pháp của cú nhằm mã·hóa nghĩa biểu·hiện của nó  và vai·trò của cấu·trúc đề - thuyết với tư·cách là cấu·trúc cú·pháp của câu nhằm tổ·chức và truyền·đạt một thông·điệp.

Tóm·tắt việc xác·định từ·loại tiếng Việt

[Hiện nay có hai trường·phái công·nhận/phủ·nhận tồn·tại cách phân·loại từ·vựng trong tiếng Việt - Theo Cao·Danh·Khải, "từ (trong ngôn·ngữ đơn·lập) không biến·đổi hình·thái do·đó không·thể phân·chia từ·loại một cách chính·xác"  - Nguyễn·Tiến·Hải]

A, Đặc·điểm ngữ·pháp 

- Đặc điểm hình thái học
- Thái độ ngữ pháp:
+ khả năng kết hợp
+ chức vụ ngữ pháp

B, Tiêu chí phân định từ loại

1- Ý nghĩa khái quát của từ: sự vật, hành động, tính chất...

2- Khả năng kết hợp với các từ ngữ khác trong ngữ lưu

3- Chức năng ngữ pháp (chức vự ngữ pháp, chức năng thành phần câu)

→ Sự phân định từ loại là sự phân chia vốn từ bằng bản chất ngữ pháp thông qua ý nghĩa khái quát và/ hoặc hoạt động ngữ pháp của từ trong câu.

→ Từ loại là những lớp từ có cùng bản chất ngữ pháp, được phân chia theo ý nghĩa khái quát, theo khả năng kết hợp với các từ ngữ khác trong ngữ lưu và thực hiện những chức năng ngữ pháp nhất định ở trong câu (Đinh Văn Đức. Ngữ pháp tiếng Việt – Từ loại).