Tóm-tắt một dự-thảo phương-án cải-tiến chữ quốc-ngữ bước-đầu

Tác-giả: Tiểu-ban Ngôn-ngữ - Viện Văn-học

Trình bày trong Hội nghị Cải tiến chữ Quốc Ngữ, được tổ chức tại Hà Nội, năm 1960.

(Trích sách "Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ", Nxb. Văn Hóa, Hà Nội, 1961, trang 176, 177, 178, 184, 185, 189, 190, 191, 192)

"(…) Tóm lại tất cả những phần trên, trong bước đầu hiện nay hiện nay, chúng tôi đề nghị những cải tiến cụ thể sau đây:

1) Dùng d viết phụ âm [d], thay cho đ ; z viết phụ âm [z] thay cho d và gi ; f viết phụ âm [f] thay cho ph.

2) Thống nhất chỉ dùng g để viết phụ âm [g], bỏ gh ; chỉ dùng ng để viết phụ âm [ŋ], bỏ ngh ; chỉ dùng c để viết phụ âm [k], bỏ k và q.

3) Nhất luật viết nguyên âm [i] và bán nguyên âm [-y] bằng i trong mọi trường hợp, bỏ y: viết i học, iêu thương, iết kiến, kì lạ, mĩ thuật ; ay sẽ viết là ăi, ây sẽ viết âi.

4) Thêm w để viết bán nguyên âm [w-] khi là tiền âm trước [i]: uy, uya, uynh, uyên … sẽ viết wi, wia, winh, wiên. Cải tiến này chuẩn bị để bước sau sẽ thông nhất viết tiền âm [w-] bằng w trong mọi trường hợp. (Trong khi chưa cải tiến được triệt để cách viết tiền âm [w-], thì tạm thời viết [we], [wa] bằng oe, oa: [kwe], [kwa] viết coe, coa ; và viết [wê], [wơ], [wâ] bằng uê, uơ, uâ).

5) Ngoài ra, còn một cải tiến nhỏ: au viết ău (cải tiến này cần thiết để chuẩn bị trong bước sau sẽ viết ao, eo bằng au, eu).

Như vậy, trọng tâm cải tiến của bước đầu là cải tiến cách viết các phụ âm đầu (hay nói cách khác, sửa đổi các vần xuôi), cách viết nguyên âm [i] và bán nguyên âm [-y]; đồng thời cũng bước đầu cải tiến cách viết tiền âm [w-]. Trong tổng số 22 phụ âm đầu, chỉ sửa đổi cách viết 3 phụ âm [d], [z], [f], và viết thống nhất 3 phụ âm khác [g], [ŋ], [k]. Trong tổng số 113 khuôn, chỉ sửa đổi cách viết của 8 khuôn: y (viết i), ay (ăi), ây (âi), yêm (iêm), yên (iên), yêt (iêt), yêu (iêu), au (ău). Trong tổng số 42 khuôn có tiền âm [w-] , chỉ mới sửa đổi cách viết tiền âm [w-] trong 10 khuôn: uy (viết wi), uyn (win), uynh (winh), uyp (wip), uyt (wit), uych (wich), uyu (wiu), uya (wia), uyên (wiên), uyêt (wiêt), đồng thời do cải tiến cách viết bán nguyên âm cuối ở trên nên sửa đổi cách viết của 2 khuôn: uây (viết uâi), oay (oăi).

… … …

6) Viết liền.

… Vấn đề này phức tạp, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu công phu về mặt từ vựng và ngữ pháp. Chúng tôi chỉ nêu sau đây làm thí dụ một số trường hợp mà chúng tôi nghĩ rằng rõ ràng nên viết liền:

a.   Những từ Hán Việt chỉ một khái niệm, trước đây thường có thể viết với gạch nối, thì nay nên viết liền: xãhội, hạnhphúc, tựdo, kếtquả, pháttriển, laođộng, vĩđại, kinhtếhọc, hợptácxã.

b.  Những từ dịch âm đều nên viết liền: rơmoóc, écta, xôviết, axitsunfuric.

c.  Những tên địa phương nói chung đều nên viết liền viết: Việtnam, Hànội, Liênxô, Rumani; trừ trường hợp mỗi "chữ" có một nghĩa riêng cần nêu rõ, thì nên viết với gạch nối: (Khu tự trị) Thái-Mèo, Nam-Mỹ, Bắc-Đạitâydương. Tên người thì viết riêng tên và họ, không cần gạch nối, và viết liền tên (hoặc họ) nếu là tên kép (hoặc họ kép): Nguyễn Du, Trần Hưngđạo, Tônthất Thuyết. Chữ lót (kể cả chữ thị) thì viết liền với họ: Nguyễnthị Minhkhai.

d.  Những từ kép, gồm hai "từ" cùng nghĩa (nhiều khi là một từ Hán Việt và một từ Việt thuần túy) đều nên viết liền: nghingờ, giảmbớt, sinhđẻ, sứclực, khỏemạnh, tìmkiếm, cốgắng, mongchờ, tấtcả.

e.   Những từ gồm hai âm tiết lặp lại đều nên viết liền: ầmầm, nhẹnhẹ, mãimãi, điđi, lạilại.

f.    Những từ gồm vài âm tiết, mà nếu viết tách rời ra từng âm tiết sẽ hoàn toàn không có nghĩa, đều nên viết liền: thongthả, lơlửng, àoạt, sungsướng, vuivẻ, banngày, xecộ, chơibời, nóinăng.

… … …

Cuối cùng, để cụ thể hóa dự thảo phương án cải tiến chữ quốc ngữ bước đầu này, chúng tôi lấy thí dụ một đoạn trong bản Tuyên ngôn Độc lập của Hồ Chủ tịch đọc ngày 2-9-1945. viết lại theo những đề nghị cải tiến chữ quốc ngữ bước đầu của chúng tôi như sau:

Trích TWIÊNNGÔN DỘCLẬP

(của Hồ Chủtịch dọc ngằi 2-9-1945)

"Tấtcả mọi người dều sinh ra có cwiền bìnhdẳng. Tạohóa cho họ những cwiền không ai có thể xâmfạm dược; trong những cwiền ấi, có cwiền dược sống, cwiền tựzo và cwiền mưucầu hạnhfúc."

Lời bấthủ ấi ở trong bản Twiênngôn Dộclập năm 1776 của nước Mĩ. Swi rộng ra, câu ấi có íngĩa là: tấtcả các zântộc trên thếzới dều sinh ra bìnhdẳng; zântộc nào cũng có cwiền sống, cwiền sungsướng và cwiền tựzo.

Bản Twiênngôn Nhâncwiền và Zâncwiền của Cáchmạng Fáp năm 1791 cũng nói:

"Ngườita sinh ra tựzo và bìnhdẳng về cwiềnlợi, và fải luônluôn dược tựzo bìnhdẳng về cwiềnlợi."

Dó là những lẽfải không ai chốicãi dược.

Thếmà hơn 80 năm năi, bọn thựczân Fáp lợizụng lá cờ tựzo, bìnhdẳng, bácái, dến cướp dấtnước ta, ápbức dồngbào ta. Hànhdộng của chúng trái hẳn với nhândạo và chínhnghĩa.

Về chính trị, chúng twiệtdối không cho nhânzân ta một chút tựzo zânchủ nào.

Chúng thihành những luậtfáp zãman. Chúng lập ba chếdộ khác nhău ở Trung, Nam, Bắc, dể ngăncản việc thốngnhất nướcnhà của ta, dể ngăncản zântộc ta doàncết.

Chúng lập ra nhàtù nhiều hơn trườnghọc. Chúng thẳngtay chémziết những người iêunước-thươngnòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởingĩa của ta trong những bể mắu …

Chúng ràngbuộc zưluận, thihành chínhsách ngu zân.

Chúng zùng thuốcf iện, rượucồn dể làm cho nòizống ta swinhược.

Về kinhtế, chúng bóclột zân ta dến xươngtwỉ, khiến cho zân ta ngèonàn, thiếuthốn, nước ta xơxác, tiêudiều.

Chúng cướp không ruộngdất, hầmmỏ, ngwiênliệu.

Chúng zữ dộccwiền in zấibạc, xuấtcảng và nhậpcảng.

Chúng dặt ra hàng trăm thứ thuế vôlí, làm cho zânta, nhất là zâncày và zânbuôn trở nên bầncùng.

Chúng không cho các nhà tưsản ta ngóc dầu lên. Chúng bóclột côngnhân ta một cách vôcùng tànnhẫn.

………

Nước Việtnam có cwiền hưởng tựzo và dộclập, và sựthật dã thành một nước tựzo dộclập, Toànthể zântộc Việtnam cwiết dem tấtcả tinhthần và lựclượng, tínhmạng và củacải dể zữ vững cwiền tựzo và dộclập ấi."

Đoạn văn trên đây gồm có 445 "chữ" (mỗi chữ một âm tiết), thì:

        340 chữ viết hoàn toàn như cũ.

        115 chữ (chiếm tỉ lệ ¼) cách viết có sửa đổi, trong số đó có:

-         33 chữ là do dùng d thay cho đ

-         32 chữ là do dùng z thay cho d/gi

-         8 chữ là do dùng f thay cho ph

-         4 chữ là do dùng ng thay cho ngh (bỏ h)

-         2 chữ là do dùng c thay cho k/q

-         4 chữ là do dùng i thay cho y

-         4 chữ là do dùng âi thay cho ây

-         2 chữ là do dùng ău thay cho au

-         1 chữ là do dùng ăi thay cho ay

-         7 chữ là do dùng wi thay cho uy

-         1 chữ là do dùng zấi thay cho giấy

-         17 chữ là do dùng cwi thay cho quy

Đáng chú ý là trong 115 trường hợp cách viết có sửa đổi, thì có đến 79 trường hợp là do dùng i thay cho y và 3 trường hợp là do viết ău, ăi thay cho au, ay. Những sửa đổi này (90 trường hợp) thật ra không gây sự đảo lộn gì đáng kể. Chỉ có 25 trường hợp vần quốc ngữ thấy bị "đảo lộn" do viết zấi thay cho giấy, và nhất là do dùng con chữ w, viết wi thay cho uy, cwi thay cho quy (đặc biệt trong đoạn văn thí dụ trên đây, có đến 16 chữ "quyền" viết lại là cwiền).

Mặt khác, chúng ta thấy có:

-      116 trường hợp viết liền (thảy đều viết liền 2 âm tiết);

-      17 trường hợp viết gọn lại (thay các con chữ đơn f, z; bỏ h vô ích trong ngh).

Trong 116 trường hợp viết liền lại, chỉ có 8 trường hợp có thể đọc nhầm: cóthể, íngĩa, thếmà, bácái, zãman, swinhược, trởnên,
sựthật ; nhưng trừ những người mới học đánh vần, chắc không ai đọc nhầm cóthể ra là cót-hể, swi nhược ra là suyn-hược, v.v… (…)

(Trích sách "Vấn đề cải tiến chữ quốc ngữ", Nxb. Văn Hóa, Hà Nội, 1961, trang 176, 177, 178, 184, 185, 189, 190, 191, 192)

Nguồn: http://vietpali.sourceforge.net/binh/DuThaoPhuongAnCaiTienChuQuocNgu.htm