Tiểu·từ·điển phương·ngữ Huế

Người·soạn: Nguyễn·Tiến·Hải, Ngô·Đức·Tài, Nguyễn·Minh·Hải.

Cập·nhật vào ngày 15 tháng 01 năm 2011.

Nhận·xét về một số đặc·điểm của phương·ngữ Huế:

  

1.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông (tiếng Việt chuẩn quốc·gia hiện nay) có vần tận·cùng là t thì bị đổi thành c, ví dụ: nhất=> nhấc, cất=>cấc, ướt=>ước, mứt=>mức, tuất=>tuấc, chuột=>chuộc,...

2.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông có vần tận·cùng là n thì bị đổi thành ng, ví dụ: san=>sangcần=>cầng, lăn=>lăng, nhưng lên vẫn đọc lên chứ không đọc lêng, phiên=>phiêng, can=>cang,

3.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông có vần là anh thì bị đổi thành ăn (gần ân), ví dụ: chanh=>chăn, anh=>ăn,...

4.    Các tiếng có phụ·âm s bị đổi thành phụ·âm x

5.    Các tiếng có vần oi bị đổi thành vần oai, ví dụ: nói=>noái, khói=>khoái.

6.    Các tiếng có vần ach bị biến đổi thành vần gần với ăt, sách=>sắt

Bảng·kê dưới đây liệt·kê những từ người Huế dùng. Xin vui lòng xem thêm Tiểu·từ·điển phương·ngữ tỉnh Quảng·Bình.Có một số từ người Quảng·Bình và người Huế dùng chung chúng tôi không nhắc lại ở trong bảng này nữa.

Quy·ước chữ·viết·tắt:

H: Huế;

QB: Quảng·Bình

Kí·hiệu từ·loại:

dt: danh·từ

đt: động·từ

tt: tính·từ

đht: định·từ (?)

đat: đại·từ

nx: ngày xưa hay dùng

Chủ·đề: 

• Thực·vật: th.v.; 

• Động·vật: đg.v.; 

• Dụng·cụ, đồ·vật: dg.c.; 

• Nông·nghiệp: n.ngh.; 

• Ngư·nghiệp: ng.ngh.; 

• Thủ·công·nghiệp: t.c.ngh.; 

• Gia·đình: g.đ.; 

• Cơ·thể: c.th.; 

• Địa·lý: đ.l; 

• Kiến·trúc: k.tr; 

• Hoạt·động, công·việc: h.đg; 

• Bếp·núc: b.n.; 

• Cảm·xúc: c.x.; 

• Văn·hóa: v.h;

Bảng·kê mục từ

Số thứ·tự	Từ Huế	Từ miền Bắc	Nơi dùng	Từ·loại	Chủ·đề
	ba láp ba xàm	nói luyên thuyên	H
	buông cái dầm, cầm cái chèo	táy máy tay chân	H
	càm ràm	lải nhải	H
	chàm·bàm	bệnh quai·bị	H
	choong	dễ gãy	H
	dị	ngại	H	tt
	đổ hô	đổ thừa	H, QB
	đoãng (đoãn)	ác độc	H	tt
	đợng (cái) (đợn)	lớp vỏ mềm màu trắng ngay phía trong lớp vỏ gai bên ngoài của quả mít	H	dt
	dớp	bẩn	H, QB	tt
	đùng đùng đượi đượi	ầm ỉ	H
	gị	tránh ra nào	H	đt
	hàm hồ	đanh đá	H, QB	tt
	hàm hồ hàm chứa	nghĩa giống "hàm hồ"	H
	hè (cái)	mảnh đất sau nhà	H
	hung	nhiều	QB, H	trt
	ỉa vấc (ỉa vất)	ỉa bậy	H	đt
	khum	khom người	H, QB	đt
	kiềng	rế (cải để lót nồi đan bằng tre hoặc mây)	H	dt
	lọ·ngọe	nhọ nồi	H	dt
	mầng (mần)	làm	H, QB
	mệ	bà, thân sinh bố hoặc mẹ	H
	méc	mách lẻo	H, QB	đt
	mem	nhai nhuyễn cơm rồi mớm cho con nhỏ ăn	H, QB	đt
	mụ	em hoặc chị của ông, bà	H
	mụt	nhọt (vết thương sưng to)	QB, H
	ngả ngớn	ưỡn ẹo	H, QB	tt
	ngựa	tấm phản đặt ở ngay trước bàn thờ	H
	nhầm nhầy nhầm nhụa	rườm rà	H	tt
	nuốt lốn	nuốt chửng	H	đt
	ốm	gầy	H, QB
	ỏm	giống "ỏm tỏi"
	ỏm tỏi
	ôốc dôộc	như "ôốc nhôộc"	H
	ôốc nhôộc (ốt nhột)	xấu hổ	H, QB	tt
	ót	gáy (bộ phận sau cổ)	H
	phắt tấu (phách tấu)	nói ba hoa khoác lác	H
	quẹo	rẻ, cua ở khúc quanh
	quết	giã nhỏ bằng chày	H, QB
	rớ	cái vó dùng để đánh cá, ví dụ cất rớ (cất vó)	H, QB
	rớt	rơi	H, QB
	rún	rốn	H	dt
	rượng	ăn chơi (nghĩa xấu), làm đẹp	H	tt
	tay lụt bại	làm cái gì cũng hỏng	H
	trẻng (trẻn)	xấu hổ	H	tt
	ưng	ưa	H, QB	đt
	uổng	phí (uổng phí, nói với ý tiếc nuối)	H, QB
	vức	= vứt	H
	xớ rớ	táy máy, không đứng yên một chỗ	H
	xoong xeng	không nhờ vả mà tự ý làm giúp nhưng kết quả không tốt, ví dụ: cái đồ xoong xeng	QB, H
	xút	xúi (xúi bậy)	H, QB	đt

Sách nên tìm đọc:

Tên sách:  "Từ·điển tiếng Huế"

Tác·giả: Bùi·Minh·Đức

Nhà·xuất·bản: NXB Văn·học

Năm xuất·bản: 2004

Số trang : 1052

Kích·thước : 18 x 26 cm

Trọng·lượng : 1750(gr)

Giá bìa: 220.000 VNĐ

Các bài giới·thiệu sách "Từ điển tiếng Huế":

http://vietbao.vn/Van-hoa/Vi-giao-su-y-khoa-va-cuon-Tu-dien-Tieng-Hue/20161669/181/

http://www.saharavn.com/index.php?index.php?page=1&sub=105&product_type=5&script=index&page_num=2&product=35640&flag1=1&flag1=1