Động·từ tiếng Hàn thì hiện·tại và quá·khứ

동사 [Động·từ, Verbs]

Người dịch: Nguyễn Tiến Hải 

Bây·giờ đã đến lúc chúng·ta học chủ·đề có thể nói là quan·trọng nhất trong ngữ·pháp tiếng Hàn: 'động·từ'.

Tôi đã kẻ bảng các cách chia khác nhau của động·từ ở dưới đây. Nhưng trước hết, chúng·ta cần chú·ý dạng đặc·trưng riêng của động·từ tiếng Hàn gọi là dạng nguyên·mẫu (plain form) (dạng bình·thường nguyên·sơ chưa biến·đổi).

Dạng nguyên·mẫu là dạng căn·bản nhất của động·từ. Các dạng chia khác của động·từ được tạo ra dựa trên dạng nguyên·mẫu.

Tuy·nhiên, dạng nguyên·mẫu gần như không bao·giờ được sử·dụng trong cả văn nói và văn viết tiếng Hàn. Trường·hợp duy nhất dạng nguyên·mẫu được sử·dụng đó là các động·từ liệt·kê ở trong từ·điển. Vì thế nếu muốn biết ý·nghĩa của động·từ thì bạn cần phải biết dạng nguyên·mẫu của nó và tra từ·điển.

Ví·dụ dạng nguyên·mẫu của động·từ:

• 하다 = làm
• 먹다 = ăn
• 가다 = đi 
• 달리다 = chạy

Dạng văn viết phi chính·thức	Nguyên·mẫu	Hiện·tại	Quá·khứ
Khẳng·định	먹다	먹는다	먹었다
Phủ·định	먹지 않다	먹지 않는다 안 먹는다	먹지 않았다 안  먹었다

Dạng văn nói phi chính·thức	Nguyên·mẫu	Hiện·tại	Quá·khứ
Khẳng·định	먹다	먹어	먹었어
Phủ·định	먹지 않다	먹지 않아 안 먹어	먹지 않았어 안 먹었어

Chú·ý: Các từ được in đậm là dạng phủ·định được dùng phổ·biến nhất so với các dạng phủ·định còn lại, có nghĩa là 먹지 않았다 dùng phổ·biến hơn 안 먹었다 trong văn viết, và 안 먹었어 dùng phổ·biến trong văn nói hơn 먹지 않았어 (vì dài hơn, nói cần nhanh).

Bảng các động·từ thông·dụng

		Văn viết		Văn nói
	Nguyên·mẫu	Hiện·tại	Quá·khứ	Hiện·tại	Quá·khứ
Đi	가다	간다	갔다	가	갔어
Đến	오다	온다	왔다	와	왔어
Chạy	달리다	달린다	달렸다	달려	달렸어
Ăn	먹다	먹는다	먹었다	먹어	먹었어
Đứng	서다	선다	섰다	서	섰어
Ngồi	앉다	앉는다	앉았다	앉아	앉았어
Mua	사다	산다	샀다	사	샀어
Bán	팔다	판다	팔았다	팔아	팔았어
Lớn lên	자라다	자란다	자랐다	자라	자랐어
Ném	던지다	던진다	던졌다	던져	던졌어
Mượn	빌리다	빌린다	빌렸다	빌려	빌렸어
Cho mượn	빌려주다	빌려준다	빌려주었다	빌려줘	빌려주었어
Chơi	놀다	논다	놀았다	놀아	놀았어
Viết	쓰다	쓴다	썼다	써	썼어
Đọc	읽다	읽는다	읽었다	읽어	읽었어
Nghe	듣다	듣는다	들었다	들어	들었어
Sống	살다	산다	살았다	살아	살았어
Chết	죽다	죽는다	죽었다	죽어	죽었어

Quy·tắc chia động·từ (quy·tắc cấu·tạo)
I) Nguyên·mẫu→ Hiện·tại (Văn viết)

1. Nếu động·từ tận cùng bằng một phụ·âm (có 받침) thì thay 다 bằng 는다.

Ví·dụ:
먹다 → 먹는다 = ăn
사과를 먹는다. = (Tôi đang) ăn táo.

걷다 → 걷는다 = đi bộ
사람은 걷는다. = Một người (đang) đi bộ.

믿다 → 믿는다 = tin
나는 예수님을 믿는다. = Tôi tin Chúa Jesus.

2. Nếu động·từ không tận·cùng bằng phụ·âm thì thay 다 bằng ㄴ 다.

Ví·dụ:

잠자다 → 잠잔다 = ngủ
지금 새들은 잠잔다 = Bây·giờ lũ chim (đang) ngủ.

가다 → 간다 = đi
민아는 학교를 간다 = Mina (đang) đi tới trường (đi học).

보다 → 본다 = xem, nhìn
현주는 자주 밖을 본다 = Hyun-ju thường·xuyên nhìn ra ngoài.

3. Nếu động·từ tận·cùng bằng phụ·âm ㄹ thì thay ㄹ bằng ㄴ.

Ví·dụ:
팔다 → 판다 = bán
이 가게는 과일을 판다 = Cửa·hàng này bán trái·cây.

살다 → 산다 = sống
지우는 여기에서 산다 = Ji-u sống ở đây.

밀다 → 민다 = đẩy

자동차를 민다 = đẩy ô·tô

II) Nguyên·mẫu → Quá·khứ (Văn viết)
Trước hết bỏ 다, sau đó:
1. Nếu động·từ không tận·cùng bằng một phụ·âm thì thêm ㅆ vào để thành phụ·âm cuối (ngoại·lệ: nếu là nguyên·âm ㅜ thì thêm 었다.)

Ví·dụ:

가다: 가 + ㅆ 다 = 갔다 = đã đi
사다: 사 + ㅆ 다 = 샀다 = đã mua
서다: 서 + ㅆ 다 = 섰다 = đã đứng
자다: 자 + ㅆ 다 = 잤다 = đã ngủ
자라다: 자라 + ㅆ 다 = 자랐다 = đã lớn lên

Ngoại·lệ: 

두다: 두 + 었다 = 두었다 = đã đặt/để
주다: 주 + 었다 = 주었다 = đã đưa cho
하다 → 했다 = đã làm (chứ không phải là 핬다)

Chú·ý: Các quy·tắc sau đây vượt hiệu·lực của quy·tắc 1.

2. Nếu động·từ có tận·cùng là một phụ·âm thì thêm 었 hoặc 았.

Nếu nguyên·âm của âm·tiết tận·cùng là ㅏ và ㅗ thì thêm 았. 

Nếu nguyên·âm của âm·tiết tận·cùng là các nguyên·âm còn lại (ㅓ, ㅜ, ㅡ và ㅣ) thì thêm 었. 

Ví·dụ:

날다: 날 + 았다 = 날았다 = đã bay
살다: 살 + 았다 = 살았다 = đã từng sống
놀다: 놀 + 았다 = 놀았다 = đã chơi
먹다: 먹 + 었다 = 먹었다 = đã ăn
죽다: 죽 + 었다 = 죽었다 = đã chết
들다: 들 + 었다 = 들었다 = đã đi lên
밀다: 밀 + 었다 = 밀었다 = đã đẩy

3. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅣ thì chuyển ㅣ thành  ㅕ rồi thêm ㅆ thành phụ·âm cuối

Ví·dụ:

달리다: 달리 → 달렸 → 달렸다 = đã chạy
빌리다: 빌리 → 빌렸 → 빌렸다 = đã mượn
이기다: 이기 → 이겼 → 이겼다 = đã thắng
던지다: 던지 → 던졌 → 던졌다 = đã ném
다니다: 다니 → 다녔 → 다녔다 = đã đi (dự)

4. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅗ thì chuyển ㅗ thành ㅘ rồi thêm  ㅆ thành phụ·âm cuối.

Ví·dụ:

오다 → 왔다 = đã đến
보다 → 봤다 = đã thấy/xem

5. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅡ thì thay ㅡ bằng  ㅓ rồi thêm ㅆ thành phụ·âm cuối.

Ví·dụ:
크다: 크 → 컸 → 컸다 = đã lớn lên
쓰다: 쓰 → 썼 → 썼다 = đã viết
트다: 트 → 텄 → 텄다 = đã nảy mầm, đã đâm chồi

Dạng bất quy·tắc

Ví·dụ:

하다 → 했다
듣다 → 들었다

III) Nguyên·mẫu → Hiện·tại (Văn nói)
1. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅏ hoặc ㅓ thì chỉ cần bỏ 다 đi.

Ví·dụ:

가다 → 가 = đi
서다 → 서 = đứng
사다 → 사 = mua
자라다 → 자라 = lớn lên

Ngoại·lệ: 하 chuyển thành 해.

Ví·dụ:

하다 → 해 = làm
원하다 → 원해 = muốn
구하다 → 구해 = cứu (mạng)

2. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅗ hoặc ㅜ :

ㅗ chuyển thành ㅘ
ㅜ chuyển thành ㅝ

Ví·dụ:

오다 → 와 = đến
보다 → 봐 = thấy/xem
두다 → 둬 = đặt/để
주다 → 줘 = đưa cho
빌려주다 → 빌려줘 = cho mượn

3. Nếu động·từ tận·cùng bằng âm·tiết 르 thì bỏ 르 rồi thêm phụ·âm cuối ㄹ vào âm·tiết trước 르, cuối·cùng thêm 라 hoặc 러.

라 cho các động·từ có âm·tiết trước 르 tận·cùng bằng nguyên·âm ㅏ hoặc ㅗ.
러 cho các động·từ có âm·tiết trước 르 tận·cùng bằng nguyên·âm  ㅓ, ㅜ hoặc ㅣ.

Ví·dụ:
가르다 → 갈라 = tách ra
자르다 → 잘라 = cắt
오르다 → 올라 = leo lên
거르다 → 걸러 = lọc
서두르다 → 서둘러 = vội
구르다 → 굴러 = cuộn
가로지르다 → 가로질러 = đi ngang qua

(Với các động·từ tận·cùng bởi nguyên·âm ㅡ thì thay nó bằng ㅓ).

쓰다 → 써 = viết
끄다 → 꺼 = tắt (lửa)
뜨다 → 떠 = nổi

4. Nếu động·từ tận·cùng bằng nguyên·âm ㅣ thì thay ㅣ bằng ㅕ.

Ví·dụ:
지다 → 져 = thua
이기다 → 이겨 = thắng
던지다 → 던져 = ném

5. Nếu động·từ tận·cùng bằng một phụ·âm thì thêm:

아 nếu âm·tiết cuối có nguyên·âm ㅏ hoặc ㅗ
어 nếu âm·tiết cuối có nguyên·âm ㅓ, ㅜ, ㅡ hoặc ㅣ.

Ví·dụ:

살다 → 살아 = sống
팔다 → 팔아 = bán
앉다 → 앉아 = ngồi
놀다 → 놀아 = chơi
먹다→ 먹어 = ăn
물다 → 물어 = cắn
늙다 → 늙어 = già đi
읽다 → 읽어 = đọc

Dạng bất quy·tắc
듣다 → 들어 = nghe thấy

IV) Quá·khứ (văn viết) → Quá·khứ (Văn nói)

Đơn·giản chỉ cần đổi 다 thành 어.

갔다 → 갔어 = đã đi
왔다 → 왔어 = đã đến
달렸다 → 달렸어 = đã chạy
먹었다 → 먹었어 = đã ăn
마셨다 → 마셨어 = đã uống

Nguồn (tiếng Anh): http://www.learnkoreanlp.com/2006/11/very-useful-verbs.html