Thứ Bảy, 15 tháng 1, 2011

Tiểu·từ·điển phương·ngữ Huế

Người·soạn: Nguyễn·Tiến·Hải, Ngô·Đức·Tài, Nguyễn·Minh·Hải.

Cập·nhật vào ngày 15 tháng 01 năm 2011.

Nhận·xét về một số đặc·điểm của phương·ngữ Huế:
  
1.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông (tiếng Việt chuẩn quốc·gia hiện nay) có vần tận·cùng là t thì bị đổi thành c, ví dụ: nhất=> nhấc, cất=>cấc, ướt=>ước, mứt=>mức, tuất=>tuấc, chuột=>chuộc,...

2.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông có vần tận·cùng là n thì bị đổi thành ng, ví dụ: san=>sangcần=>cầng, lăn=>lăng, nhưng lên vẫn đọc lên chứ không đọc lêng, phiên=>phiêng, can=>cang,

3.    Các tiếng trong tiếng phổ·thông có vần là anh thì bị đổi thành ăn (gần ân), ví dụ: chanh=>chăn, anh=>ăn,...

4.    Các tiếng có phụ·âm s bị đổi thành phụ·âm x

5.    Các tiếng có vần oi bị đổi thành vần oai, ví dụ: nói=>noái, khói=>khoái.

6.    Các tiếng có vần ach bị biến đổi thành vần gần với ăt, sách=>sắt


Bảng·kê dưới đây liệt·kê những từ người Huế dùng. Xin vui lòng xem thêm Tiểu·từ·điển phương·ngữ tỉnh Quảng·Bình.Có một số từ người Quảng·Bình và người Huế dùng chung chúng tôi không nhắc lại ở trong bảng này nữa.

Quy·ước chữ·viết·tắt:

H: Huế;

QB: Quảng·Bình
Kí·hiệu từ·loại:

dt: danh·từ
đt: động·từ
tt: tính·từ
đht: định·từ (?)
đat: đại·từ
nx: ngày xưa hay dùng

Chủ·đề: 
  • Thực·vật: th.v.; 
  • Động·vật: đg.v.; 
  • Dụng·cụ, đồ·vật: dg.c.; 
  • Nông·nghiệp: n.ngh.; 
  • Ngư·nghiệp: ng.ngh.; 
  • Thủ·công·nghiệp: t.c.ngh.; 
  • Gia·đình: g.đ.; 
  • Cơ·thể: c.th.; 
  • Địa·lý: đ.l; 
  • Kiến·trúc: k.tr; 
  • Hoạt·động, công·việc: h.đg; 
  • Bếp·núc: b.n.; 
  • Cảm·xúc: c.x.; 
  • Văn·hóa: v.h;

Bảng·kê mục từ


Số thứ·tự

Từ Huế

Từ miền Bắc

Nơi dùng

Từ·loại

Chủ·đề
ba láp ba xàm
nói luyên thuyên
H
buông cái dầm, cầm cái chèo
táy máy tay chân
H
càm ràm
lải nhải
H
chàm·bàm
bệnh quai·bị
H
choong
dễ gãy
H
dị
ngại
H
tt
đổ hô
đổ thừa
H, QB
đoãng (đoãn)
ác độc
H
tt
đợng (cái) (đợn)
lớp vỏ mềm màu trắng ngay phía trong lớp vỏ gai bên ngoài của quả mít
H
dt
dớp
bẩn
H, QB
tt
đùng đùng đượi đượi
ầm ỉ
H
gị
tránh ra nào
H
đt
hàm hồ
đanh đá
H, QB
tt
hàm hồ hàm chứa
nghĩa giống "hàm hồ"
H
hè (cái)
mảnh đất sau nhà
H
hung
nhiều
QB, H
trt
ỉa vấc (ỉa vất)
ỉa bậy
H
đt
khum
khom người
H, QB
đt
kiềng
rế (cải để lót nồi đan bằng tre hoặc mây)
H
dt
lọ·ngọe
nhọ nồi
H
dt
mầng (mần)
làm
H, QB
mệ
bà, thân sinh bố hoặc mẹ
H
méc
mách lẻo
H, QB
đt
mem
nhai nhuyễn cơm rồi mớm cho con nhỏ ăn
H, QB
đt
mụ
em hoặc chị của ông, bà
H
mụt
nhọt (vết thương sưng to)
QB, H
ngả ngớn
ưỡn ẹo
H, QB
tt
ngựa
tấm phản đặt ở ngay trước bàn thờ
H
nhầm nhầy nhầm nhụa
rườm rà
H
tt
nuốt lốn
nuốt chửng
H
đt
ốm
gầy
H, QB
ỏm
giống "ỏm tỏi"
ỏm tỏi
ôốc dôộc
như "ôốc nhôộc"
H
ôốc nhôộc (ốt nhột)
xấu hổ
H, QB
tt
ót
gáy (bộ phận sau cổ)
H
phắt tấu (phách tấu)
nói ba hoa khoác lác
H
quẹo
rẻ, cua ở khúc quanh
quết
giã nhỏ bằng chày
H, QB
rớ
cái vó dùng để đánh cá, ví dụ cất rớ (cất vó)
H, QB
rớt
rơi
H, QB
rún
rốn
H
dt
rượng
ăn chơi (nghĩa xấu), làm đẹp
H
tt
tay lụt bại
làm cái gì cũng hỏng
H
trẻng (trẻn)
xấu hổ
H
tt
ưng
ưa
H, QB
đt
uổng
phí (uổng phí, nói với ý tiếc nuối)
H, QB
vức
= vứt
H
xớ rớ
táy máy, không đứng yên một chỗ
H
xoong xeng
không nhờ vả mà tự ý làm giúp nhưng kết quả không tốt, ví dụ: cái đồ xoong xeng
QB, H
xút
xúi (xúi bậy)
H, QB
đt


Sách nên tìm đọc:

Tên sách:  "Từ·điển tiếng Huế"
Tác·giả: Bùi·Minh·Đức
Nhà·xuất·bản: NXB Văn·học
Năm xuất·bản: 2004

Số trang : 1052
Kích·thước : 18 x 26 cm
Trọng·lượng : 1750(gr)
Giá bìa: 220.000 VNĐ
Các bài giới·thiệu sách "Từ điển tiếng Huế":


http://www.saharavn.com/index.php?index.php?page=1&sub=105&product_type=5&script=index&page_num=2&product=35640&flag1=1&flag1=1

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét